Omstreden beslissing Amerikaanse Hooggerechtshof zet ontelbaar aantal regels over milieu en gezondheid op de helling (2024)

Het Amerikaanse Hooggerechtshof heeft vrijdag met een meerderheid van 6 tegen 3 een 40 jaar oud rechtsbeginsel over federale regelgeving verworpen, meer bepaald de Chevron-doctrine uit 1984.

Die bepaalde dat federale agentschappen de bevoegdheid hebben om wetgeving die niet duidelijk genoeg is zelf op een "redelijke wijze" te interpreteren en op basis daarvan regels uit te vaardigen. Aan rechtbanken werd ook opgedragen om die "redelijke interpretatie" van dubbelzinnige wetgeving te respecteren.

De motivering was toen dat wetenschappers, economen en andere experten bij die agentschappen meer expertise hebben dan rechters bij het bepalen van de regelgeving en dat die agentschappen tot de uitvoerende macht behoren en dus meer verantwoording afleggen aan de kiezers.

Het gevolg was dat regeringen van zowel Republikeinen als Democraten de voorbije decennia op die manier gemakkelijker beleid konden voeren. En dat is welgekomen in tijden van een verdeeld parlement. Duizenden federale regels zijn op basis van dat rechtsbeginsel tot stand gekomen.

De Chevron-doctrine is ook een van de meest geciteerde rechtsbeginselen in de Amerikaanse rechtspraak. Volgens Amerikaanse media zijn 70 beslissingen van het Hooggerechtshof en zo'n 17.000 van lagere rechtbanken er op gebaseerd.

Het Hooggerechtshof gooit dat rechtsbeginsel nu in de vuilnisbak en verschuift daarmee een deel van de macht van federale agentschappen naar de rechtbanken en het Amerikaanse Congres.

Door de beslissing van het Hooggerechtshof krijgt de federale overheid minder instrumenten in handen om zelf het beleid te bepalen. De federale overheid zal mogelijk ook veel meer moeite ondervinden om bepaalde regels in de rechtbank te verdedigen.

Volgens Amerikaanse media zet de beslissing een ontelbaar aantal regels over milieu, klimaat, voedselveiligheid, veiligheid in het verkeer, arbeidsregels en de volksgezondheid op de helling.

Cara Horowitz, professor milieurecht aan de School of Law van de Universiteit van Los Angeles, heeft het bij het Amerikaanse persagentschap AP over "een nieuwe klap voor de bevoegdheid van het EPA om opkomende problemen zoals klimaatverandering aan te pakken". EPA is het federale Agentschap voor de Bescherming van het Milieu.

Horowitz stelt dat bepaalde wetgeving niet duidelijk genoeg definieert hoe nieuwe bedreigingen zoals de klimaatverandering aangepakt moeten worden, net omdat er nog niet voldoende kennis over was toen die wetgeving werd opgesteld. Ze onderschrijft ook de motivering van de Chevron-doctrine dat de agentschappen daar meer expertise over hebben dan rechtbanken.

De beslissing van het Hooggerechtshof kan niet alleen gevolgen hebben voor het klimaatbeleid. Ook als de volksgezondheid opnieuw bedreigd zou worden, bijvoorbeeld bij een nieuwe pandemie zoals covid, zouden federale regels gemakkelijker aangevochten kunnen worden in rechtbanken.

De beslissing kan ook bepalend zijn voor de auto-industrie, een belangrijke economische tak in de VS. Recente regels omtrent veiligheid in het verkeer, zoals een verplichte automatische noodrem, zouden gemakkelijker aangevochten kunnen worden in de rechtbank. Dergelijke regels werden niet altijd even goed onthaald door de autosector, omdat ze niet realiseerbaar en te duur zouden zijn.

Democratische Congresleden vrezen dat de beslissing van het Hof tot meer "rechterlijk activisme" zal leiden en belangrijke regelgeving ondermijnd zal worden.

"Dit besluit komt ten koste van gewone Amerikanen die afhankelijk zijn van federale instanties om voor hun gezondheid en veiligheid te zorgen en niet voor de bedrijfsresultaten van gigantische bedrijven", reageert een Democratisch lid van het Huis van Afgevaardigden.

Ook ngo's vrezen dat de beslissing de deur openzet voor grote bedrijven om federale regels aan te vechten.

Maar voorstanders juichen de beslissing van het Hof toe als "een grote overwinning van de rechtstaat" en een "overwinning van de gewone man tegen een overheid van bureaucraten". De Chevron-doctrine krijgt al lang kritiek van conservatieve politici en een deel van het bedrijfsleven, omdat ze vinden dat die te veel macht geeft aan de overheid, door sommigen de "administratieve staat" genoemd.

Critici van de doctrine vinden dan ook dat federale agentschappen alleen die macht mogen uitoefenen die het Congres hen expliciet heeft gegeven. "De dagen dat federale agentschappen de wetgevende lacunes kunnen invullen, zijn terecht voorbij", reageert Mitch McConnell, de leider van de Republikeinen in de Senaat.

Een ander Republikeins Congreslid merkt op dat het Congres nu onder hogere druk zal staan om specifiekere wetgeving op te stellen, "zodat de wetten duidelijk geïnterpreteerd kunnen worden door agentschappen en rechtbanken". Het is maar de vraag of een verdeeld Congres, waar vage compromissen vaker de regel dan de uitzondering zijn, daarin zal slagen.

De Chevron-doctrine: ooit een overwinning voor conservatieven, nu verguisd

Opvallend: destijds, in 1984, verdedigde het Hooggerechtshof met de Chevron-doctrine net een versoepeling van milieuregels door het Milieuagentschap EPA. De naam van de doctrine verwijst naar een rechtszaak die milieuorganisaties hadden aangespannen tegen energiebedrijf Chevron.

Het Hooggerechtshof handhaafde toen een versoepeling van de uitstootregels door het EPA, op basis van een interpretatie van de Clean Air Act. Volgens het Hooggerechtshof had het EPA die wet omtrent propere lucht toen op een "redelijke" wijze geïnterpreteerd. Dat gebeurde tijdens het presidentschap van de neoliberale Republikein Ronald Reagan.

De beslissing van het Hooggerechtshof werd destijds als een overwinning voor conservatieve politici gezien. Maar gaandeweg begonnen net zij de doctrine aan te vallen als een instrument dat federale agentschappen te veel macht gaf. Met de uitspraak van gisteren lijken conservatieve politici opnieuw het laken naar zich toe te trekken.